Socjopatia nie jest chorobą, lecz specyficznym zaburzeniem osobowości. Polega przede wszystkim na ignorowaniu uznanych w danej grupie norm etycznych oraz wzorców postępowania. Osobowość socjopatyczna można wykształcić się, jeśli na etapie dzieciństwa dana osoba nie ma pozytywnych wzorców, nie bierze udziału w życiu swojej grupy rówieśniczej lub nie nawiązuje akceptowalnych więzi z innymi. Poniżej przybliżamy temat socjopatii oraz wskazujemy na główne przyczyny jej występowania.
Charakterystyka osobowości i zachowania socjopaty
Socjopatia dotyczy przede wszystkim emocji oraz zachowań interpersonalnych łączących daną osobę z innymi. W ich obrębie dochodzi do poważnych odchyleń związanych z nieprzestrzeganiem norm oraz ignorowaniem wzorców uznanych za pozytywne. Socjopatia zalicza się pod tym względem do zaburzeń określanych jako osobowość dyssocjalna, do których należą też psychopatia, amoralność, antysocjalność i antyspołeczność.
Psycholodzy twierdzą, że wiele osób, z którymi mamy do czynienia na co dzień, może posiadać nieprawidłowo ukształtowaną osobowość z odchyleniami w kierunku socjopatii. Mimo to socjopaci często osiągają sukcesy w życiu zawodowym, towarzyskim lub rówieśniczym. Często są to ludzie wysoko wykształceni, inteligentni, bogaci oraz zadbani. Często też piastują wysokie stanowiska oraz posiadają dużą władzę.
Oprócz nieprzestrzegania norm i wzorców zachowań socjopata odznacza się także brakiem empatii oraz ograniczonym odczuwaniem emocji. Socjopaci instrumentalnie traktują inne osoby, wykorzystując je do realizacji swoich celów. Przez brak przywiązania do innych nie wchodzą w głębsze relacje przyjacielskie lub intymne. W ich związkach brakuje czułości oraz troski. Ponadto socjopaci nie odczuwają negatywnych uczuć związanych z odruchem autokratycznym – wyrzutów sumienia, wstydu.
Przyczyny powstania socjopatii
Istnieje wiele teorii próbujących wyjaśnić powstanie socjopatii. Jedna z nich mówi o dziedziczności tego typu zaburzeń i ich powiązaniu z gospodarką hormonalną rodziców socjopaty. Teoria ta jest obecnie krytykowana. Najczęściej wskazuje się, że główną przyczyną jest niewłaściwy przebieg socjalizacji, w toku której dana osoba została źle ukształtowana. Może mieć to związek z wychowaniem w rodzinie dyssocjalnej, w której nie przestrzegano norm społecznych, dochodziło do zachowań agresywnych oraz kryminalnych.
Również rodziny, w których występował deficyt uczuciowy – nie okazywano sobie miłości ani innych pozytywnych uczuć – mogą doprowadzić do wykształcenia osobowości socjopatycznej. Również niewłaściwe stosowanie środków wychowawczych – nadmierny nacisk na kary cielesne oraz minimum zainteresowania okazywanego pozytywnym wynikom dziecka – mogą stać za socjopatią.
Socjopata a psychopata – czym się różni?
Socjopatia i psychopatia było kiedyś traktowana zamiennie, jako określenia nazywające to samo zaburzenie. Obecnie rozróżnia się te dwa zjawiska i wskazuje, że za powstaniem socjopatii tkwią czynniki społeczne, za psychopatią – biologiczne.
Psychopatia wynika przede wszystkim z przyczyn genetycznych oraz zaburzonej równowagi chemicznej w mózgu. Mimo to objawy psychopatii mogą przypominać objawy socjopatii. Główną różnicą będą zachowania kompulsywne typowe dla psychopatów, działających bez planu oraz bez zrozumienia emocji innych osób.
